Өөрчлөлтийн жимээр
Аливаа компани урт удаан хугацаанд тогтвортой үйл ажиллагаа явуулж, ашиг орлогоо ямагт арвижуулах эрмэлзэлтэй байдаг. Тэгвэл энэ зорилгоо биелүүлэх гарц нь байгаль орчны менежмэнтийн системийг нэвтрүүлэх явдал юм. “Аливаа байгууллагын байгаль орчинд нөлөөлөх нөлөөллийг бууруулж, үйл ажиллагааныхаа үр ашгийг сайжруулах процесс болон практик үйл ажиллагааны цогцыг байгаль орчны менежмэнтийн систем гэнэ” гэж “Бизнесийн ногоон гарц” гарын авлагад дурджээ.
Уг гарын авлагыг БОАЖЯ, Швейцарийн хөгжлийн агентлагийн санхүүжилтээр хэрэгжиж буй Тогтвортой хөгжлийн боловсрол” төслөөс эрхлэн гаргасан. Байгаль орчны менежмэнтийн системийн шалгуур нь ISO 14001 олон улсын стандарт юм. ISO 14001 стандарт нь байгалийн нөөц баялгийг хамгийн зохистой, үр ашигтайгаар ашиглах, алдагдлыг багасгах, байгаль орчныг бохирдуулахаас сэргийлэх, бохирдлыг эх үүсвэр дээр нь багасгах замаар үйлдвэрлэлийн эдийн засгийн үр ашгийг дээшлүүлэх, байгаль орчинд үлдээх ул мөрийг багасгах менежментийн арга хэрэгсэл юм.
Уг стандарт нь ISO 14000 цуврал стандартын нэг бөгөөд ISO 14001-ийг өнөөдрийн байдлаар дэлхийн 346000 байгууллага үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлж гэрчилгээ аваад байгаа аж. Гэрчилгээ авна гэдэг тодорхой үр дүнд хүртэл ISO 14001-ийг хэрэгжүүлсэн гэсэн үг. Хараахан гэрчилгээ аваагүй ч уг стандартын дагуу тогтолцоогоо бүрдүүлээд, үйл ажиллагаандаа мөрдлөг болгож буй маш олон байгууллага байдаг ажээ.
ISO 14001 стандартыг Олон улсын стандартын байгууллага /International Organization for Standardization /-аас 1996 онд “Байгаль орчны удирдлагын тогтолцоо – шаардлага, хэрэглэх арга зүйн заавар” нэртэйгээр баталсан бөгөөд 2004 онд уг стандартыг дахин шинэчлэн гаргасан.
Олон улсын стандартын байгууллагын мэдээгээр ISO14001 стандартыг хэрэгжүүлснээр дэлхий дахинд жил бүр 6.7 хувиар эрчим хүч хэмнэсэн гэсэн тооцоо гарчээ.
Компанийн нийгмийн хариуцлагыг өндөрт тавьдаг хөгжингүй орнуудад уг стандартыг бусдаас илүү хэрэгжүүлдэг байна.
БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ МЕНЕЖМЭНТИЙН ТОГТОЛЦООГ ЯАГААД ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ШААРДЛАГАТАЙ ВЭ
Хүн төрөлхтний үйлдвэрлэл, хэрэглээ нь уур амьсгалын өөрчлөлт, усны болон байгалийн нөөцийн хомсдол, бохирдол, доройтлын шалтгаан болж байгааг дэлхий нийтээр хүлээн зөвшөөрч тогтвортой хөгжил, ногоон хөгжлийн бодлогуудыг хэрэгжүүлж байна.”Тогтвортой хэрэглээ, үйлдвэрлэл нь бүх нийтийн амьдралын чанарыг сайжруулахын зэрэгцээ хэрэглээ, үйлдвэрлэлийн системээс гарах байгаль орчны сөрөг үр дагаврыг хамгийн бага байлгах нэгдмэл арга зүй” юм гэж тогтвортой хэрэглээ, үйлдвэрлэлийн тухай үзэл баримтлалын тухай 2011 онд НҮБ-ын Байгаль орчны хөтөлбөрөөс тодорхойлон гаргажээ.
Бага хэмжээний нөөцөөр их хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, бага хог хаягдал гаргах нөөцийн үр ашгийн ойлголт, хог хаягдлыг дахин ашиглаж нөөц болгох тойрог хэлбэрийн эдийн засаг, хүлэмжийн хийн ялгарал багатай хөгжил зэрэг олон ашиг тустай ойлголт, ухагдахууныг ажил хэрэг болгох эринд бид амьдарч байна. Эдгээрийг амьдрал практикт хэрэгжүүлэхэд хамгийн тохиромжтой нэг төрлийн шийдэл бол ашигт ажиллагааг нэмэгдүүлэх болон байгаль орчны хамгааллыг оновчтой хослуулсан байгаль орчны менежмэнтийн тогтолцооны арга аргачлалуудыг үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлэх явдал юм.
Нэгэн жишээ дурдья. Японы “Тошиба” компани 2050 он хүртэлх байгаль орчны зорилгоо тодорхойлсон бөгөөд уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахад хувь нэмрээ оруулж, хүлэмжийн хийн ялгаруулалт багатай эрчим хүчний технологи ашиглаж, дулааны болон цөмийн эрчим хүчний шинэ технологийг боловсруулахаар ажиллаж байгаа аж. /www.toshiba.co.jp/ Энэ бол байгаль орчны менежмэнтийн тогтолцооны хүрээн дэх ногоон буюу цэвэр технологийн жишээ юм.
ISO 14001 МОНГОЛД
Дотоодын болон гадаадын гэрчилгээжүүлэлтийн байгууллагаас ISO 14001-ийн гэрчилгээ авсан 18 байгууллага Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг. ISO 14001 стандартыг нэвтрүүлснээр байгалийн нөөцийг хэмнэх, усыг бага ашиглах, эрчим хүч хэмнэх, хог хаягдлыг бууруулж, эдийн засгийн үр ашгаа нэмэгдүүлэх ач тустай тухай дээр өгүүлсэн. Эдгээрээс гадна дотоодын болон олон улсын банк,санхүүгийн байгууллагуудын төсөл,хөтөлбөрт хамрагдах, олон улсын зах зээлд нэвтрэх, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах зэрэгт голлох эерэг үзүүлэлт болдог. Тухайлбал, ISO 14001-ийг амжилттай хэрэгжүүлж байгаа АПУ компани уг стандартыг нэвтрүүлэхдээ дээрх бүхнээс гадна нэр хүндээ өсгөх, олон улс болон Европын зах зээлд нэвтрэх, гаднын хөрөнгө оруулалтыг татахад эерэг үзүүлэлт болгох зорилго тавьжээ. Тус компани өнөөдрийн байдлаар таван үйлдвэртээ саарал ус хэрэглэж байгаа бөгөөд ISO хэрэгжүүлснээс хойш өнгөрсөн хугацаанд нийт 27000 метр куб усыг хэмнэжээ.
Өмнө нь нэг литр пиав үйлдвэрлэхэд 5.8 литр ус зарцуулдаг байсан бол өдгөө 3.9 литр ус зарцуулдаг болсон зэрэг ололт амжилтууд гарсан байна.
“Тогтвортой хөгжлийн боловсрол” төслөөс 2015 онд байгаль орчны менежмэнтийн тогтолцооны олон улсын стандарт арга аргачлал, системүүдийн талаарх аж ахуйн нэгжүүдийн мэдлэг, хандлагыг тандах судалгааг хийсэн. Судалгаагаар аж ахуйн нэгжүүдийн 86 хувь нь байгаль орчны хамгаалал, энэ талын менежментийн мэдлэг хангалтгүй гарсан. Ердөө 17 хувь нь энэ талаар мэддэг, гэхдээ найман хувь нь л цааш хэрэгжүүлэх сонирхолтой гэж судалгааны асуулгад хариулсан. Тиймээс энэ оноос БОАЖЯ, Тогтвортой хөгжлийн боловсрол төслөөс хамтран ISO14001 стандартын сургалтыг аж ахуйн нэгж байгууллагуудад зөвлөх үйлчилгээний байгууллагаар дамжуулан хийж эхэлсэн. Одоогоор Улаанбаатар хотын 60 орчим байгууллагад, аж ахуйн нэгжийн төвлөрөл ихтэй Дархан –Уул, Орхон аймгуудад сургалтаа хийгээд байна.
Монгол Улсын Засгийн газар, Швейцарийн хөгжлийн агентлагаас хамтран хэрэгжүүлж буй Тогтвортой хөгжлийн боловсрол төсөл
