Хөдөө аж ахуйг дэмжих сангийн Гүйцэтгэх захирал О.Сумъяасүрэнтэй ярилцлаа.

-Энэ жил манай улс нийт 567.0 мянган тонн улаанбуудай хураан авсан. Гэтэл ОХУ-аас 250 орчим мянган тонн улаанбуудайг импортоор авсан гэх мэдээлэл байна. Үнэхээр ийм хэмжээний улаанбуудай импортолсон уу?
-Дэлхий нийтийг хамарсан Ковид-19 цар тахлын хүнд хэцүү үед хүн амын хүнсний хангамжийг тогтвортой хадгалах, улмаар улс орны хэмжээнд 3 хүртэл сарын хугацаатай аюулгүйн нөөц бүрдүүлэх зорилгоор гурилын үйлдвэрүүдэд хүнсний буудайн импортын зөвшөөрөл олгосноор 2021 онд нийтдээ 164.0 мянган тонн хүнсний улаанбуудай импортоор авсан дүнтэй байна. Харин 2021 оны намар дотоодын хэрэгцээгээ хангах хэмжээний улаанбуудай хураан авсан тул 2021-2022 онд импортоор хүнсний улаанбуудай авахгүй байхаар шийдвэрлээд байна.
-Өнөөдрийн байдлаар энэ жилийн ургацаас хэдэн тонн улаанбуудай борлуулаад байна вэ?
-2021 оны ургац хураалтын дүнгээр 567.0 мянган тонн улаанбуудай хураан авч стандартын шаардлага хангасан 269.0 мянган тонн хүнсний улаанбуудай гурил үйлдвэрлэлд нийлүүлэгдсэн дүнтэй байна. Тариалан бүхий аж ахуйн нэгж, иргэд дараа оны тариалалтдаа зориулан 42.0 мянган тонн үр нөөцөлсөн бол ХААДС-д 13.0 мянган тонн үрийн буудайн нөөц бүрдүүлээд байна. Мөн мал, шувууны тэжээлд 90.0 мянган тонн, спиртийн үйлдвэрүүдэд 25.0 мянган тонн буудай борлуулагдсанаар тариалан бүхий аж ахуйн нэгжүүд дээр 41.5 мянган тонн улаанбуудай зах зээлийн харилцаанд ороогүй гэсэн судалгаа гарсан байгаа.

-Засгийн газраас 3 хувийн хүүтэй 150 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээлийг гурил, тэжээлийн үйлдвэрүүдэд олгохоор болсон. Энэ зээлийн явц хэр байна?
-Стандартын шаардлага хангасан хүнсний буудайн борлуулалтыг дэмжиж идэвхжүүлэх, хүнсний буудай нийлүүлсэн тариаланчдын борлуулалтын орлогыг богино хугацаанд шийдвэрлэх, гурилын үйлдвэрүүдийн хэвийн үйл ажиллагааг хангах зорилгоор Засгийн газрын 2021 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 341 дүгээр тогтоолоор гурил, тэжээлийн үйлдвэрүүд дотоодын ургацаас буудай худалдан авахад нь зориулж 150.0 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээл олгох шийдвэр гаргаж хэрэгжилтийг зохион байгуулж байгаа бөгөөд өнөөдрийн байдлаар 12 үйлдвэр 42.5 тэрбум төгрөгийн зээл авсан дүнтэй байна.

-Энэ хаврын тариалалтын ажлын бэлтгэл хэр хангагдаж байна?
-Хэдийгээр цаг үе хүнд бэрхшээлтэй байгаа боловч хаврын тариалалтын ажлаа төлөвлөсөн хэмжээнд хүргэж технологийн хугацаанд үр дүнтэй зохион байгуулна. Бид жил бүр ХААДС-аар дамжуулан үзүүлж ирсэн уламжлалт дэмжлэгээ энэ хавар ч мөн үргэлжлүүлэн олгоно. 2022 оны дэмжлэгийн нэр төрөл, хэмжээ бага зэргийн онцлогтой байхаар төлөвлөж байна. Энэ жилийн хувьд ургамал хамгааллын бодис, дизель түлш, улаанбуудайн болон хошуу будааны үр, бордоо, тариалангийн талбайн хашаа, хүлэмж зэрэг бараа материалыг 30-50 хувийн урьдчилгаа төлбөртэйгөөр, үлдэгдлийг намрын ургацаас хүнсний болон үрийн буудайгаар барагдуулах нөхцөлтэйгээр олгоно. Мөн төрөөс баримталж буй бодлогын хүрээнд энэ оноос эхлэн төмс, хүнсний ногооны үйлдвэрлэлд дэмжлэг үзүүлж ургамал хамгааллын бодис, бордоо зэргээр олгоно. Өнөөдрийн байдлаар бид 2022 оны хаврын тариалалтад шаардлагатай үрийн хүсэлтийг хүлээн авч, шийдвэрлэн ажиллаж байна.

-Өнгөрсөн жил улаанбуудайн үр ОХУ-аас оруулж ирсэн. Импортоор үр авах ажлын тендерийг хэрхэн зохион байгуулсан бэ?
-Өнгөрсөн онд дэлхий нийтийг хамарсан цар тахлын улмаас дотооддоо тариалах талбайгаа нэмэгдүүлэх, үрийн шинэчлэлийг хэрэгжүүлэх зорилгоор хаврын тариалалтад дутагдаж буй үрийг импортоор авахаар шийдвэрлэж хэрэгжилтийг зохион байгуулсан. Тиймээс импортын эрх бүхий аж ахуйн нэгжүүдэд нээлттэй санал хүргүүлж хэрэгжилтийг зохион байгуулснаар шалгарсан 6 аж ахуйн нэгжтэй бодлогын гэрээ байгуулан улаанбуудайн элит болон үржүүлгийн 10.0 мянган тонн үрийг импортоор нийлүүлж зохих журмын дагуу тариалан эрхлэгчдэд хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр олгож тариалалтаа хэвийн явуулах боломжийг бүрдүүлсэн.

-ОХУ-аас оруулж ирсэн энэ буудайн чанарын талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Яамтай бодлогын гэрээ байгуулсан 6 аж ахуйн нэгжтэй үр нийлүүлэх гэрээ байгуулан ОХУ-аас Алтайская-70, Алтайская-75, Алтайская-325, Новосибириская-31, Ирень, Бурятская-79, Тобольская степная, Бурятская-551, Бурятская остистая сортын 10,0 мянган тонн улаанбуудайн элит болон үржүүлгийн үрийг Хөдөө аж ахуйг дэмжих санд хүлээн авсан. Импортын үрийн буудайг зохих журмын дагуу Мэргэжлийн хяналтын улсын байцаагчийн дүгнэлт болон Хөдөө аж ахуйг дэмжих сангийн салбаруудын дотоод хяналтын лабораторийн шинжилгээ, хариу зэргийг үндэслэн хүлээн авсан бөгөөд импортын үрийг чанараар нь дүгнэхэд 6490 тонн нь 1-р анги, 3514,8 тонн нь 2-р ангийн шаардлагыг хангаж байсан болно. Тиймээс Хөдөө аж ахуйг дэмжих сан стандартын шаардлага хангасан 10.0 мянган тонн үрийн улаанбуудайг хүлээн авч 390 гаруй тариалан эрхлэгч иргэн, аж ахуйн нэгжүүдэд хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр олгож дэмжлэг үзүүлсэн бөгөөд тариаланчдаас үрийн соёололт, чанарын талаар ямар нэгэн гомдол гараагүй болно.

-ОХУ-аас оруулж ирсэн үрийн буудайг нэг тонныг нь 1,5 сая төгрөгөөр үнэлж тариаланчдад шахсан боловч чанаргүй гэдэг шалтгаанаар үнийг буулгаж Хөдөө аж ахуйг дэмжих сангаас зөрүү 500 мянган төгрөгийг авч уг санг хохиролд оруулсан гэсэн мэдээлэл байна. Энэ мэдээлэл үнэн үү?
-Дэлхий нийтээрээ өндөржүүлсэн бэлэн байдалд орж, онцгой дэглэм мөрдөн ажиллаж байгаа энэ цаг үед газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг өмнөх жилийнхээс бууруулахгүй байх, тариалах талбай, хураан авах ургацын хэмжээг нэмэгдүүлэх, гадаад зах зээл дэх үнийн өсөлтөөс тариаланчдаа болон салбараа хамгаалах, дотоодынхоо тариаланчдыг дэмжих зорилгоор “Тариалалтын талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” Засгийн газрын 2021 оны 142 дугаар тогтоолыг боловсруулан батлуулсан. Ингэснээр импортоор нийлүүлэгдэж байгаа улаанбуудайн үрийн үнийг 30 хувиар, тэжээлийн таримал болон төмсний үр, нийлэг хальсан хучлагын үнийг 50 хувиар, хүнсний ногоо, хүлэмжийн таримлын үрийн үнийг 80 хувиар тус тус хөнгөлж олгохоор шийдвэрлүүлж, хэрэгжилтийг зохион байгуулсан. Тухайлбал, өнгөрсөн хавар дэмжлэгт хамрагдахаар хүсэлт гаргасан 390 гаруй аж ахуйн нэгж, иргэдэд 12.5 мянган тонн улаанбуудайн үрийг 30 хувийн урьдчилгаатай зээлээр олгож, дэмжлэг үзүүлсний дүнд төлөвлөсөн хэмжээндээ тариалалт хийх боломж бүрдэж сүүлийн 30 жилд байгаагүй арвин ургац хураан авлаа.

-Хөдөө аж ахуйг дэмжих санг “Хөдөө аж ахуйн корпораци” болгон өөрчилж байгаа. Ямар учраас ийнхүү өөрчлөх болсон бэ?
-Төрөөс хөдөө аж ахуйн салбарт, тэр дундаа газар тариалангийн салбарт үзүүлэх техник тоног төхөөрөмж, үр бордоо, ургамал хамгааллын бодис зэрэг өртөг өндөртэй дэмжлэгийг хүртээмжтэй, үр дүнтэй болгох, зах зээлийн бодит эрэлт, хэрэгцээнд тулгуурласан ашигт ажиллагааг сайжруулах зорилгоор Монгол Улсын Засгийн газрын 2021 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдрийн “Төрийн өмчит компани байгуулах тухай” 394 дүгээр тогтоолоор “Хөдөө аж ахуйн корпораци” Төрийн өмчит хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанийг байгуулсан.
Төрийн өмчит хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани нь Компанийн тухай болон бусад холбогдох хууль, тогтоомжийн хүрээнд ашигт үйл ажиллагаа явуулж, хөрөнгийн ашиглалтыг сайжруулах, улсын төсөвт учруулж буй өрийн дарамтыг бууруулах, хөдөө аж ахуйн салбарт олгох дэмжлэгийн нэр төрөл, тоо хэмжээ, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, өрсөлдөх чадварыг бий болгох чиглэлээр олон эерэг үр дүн үзүүлэх боломжтой.
Түүнчлэн төрийн зарим чиг үүргийн хүрээнд улсын төсвийн хөрөнгөөр хийгдэж байсан олон ажил, үйлчилгээг аж ахуйн тооцоо, ашигт ажиллагаанаас орсон орлогоор санхүүжүүлэхээр тооцож байна. Тухайлбал, таримал ургамлын үр, суулгац, сортын үр үржүүлэг, ургамал хамгааллын бодис, бордоо, шатахууны импортын худалдаа, хөдөө аж ахуйн техник, тоног төхөөрөмжийн диллерийн болон түрээсийн үйлчилгээ, засвар, сэлбэг хэрэгслийн худалдаа, эрчимжсэн мал аж ахуйг дэмжих, хөдөө аж ахуйн зөвлөх, нэвтрүүлэх үйлчилгээ зэргийг дурдаж болно.
“Хөдөө аж ахуйн корпораци” Төрийн өмчит ХХК-ийг байгуулснаар бизнес, эдийн засаг, санхүүгийн хувьд харьцангуй бие даасан үйл ажиллагаа явуулах боломж бүрдэж, үр ашигтай хөшүүргийн бодлогыг хэрэгжүүлэн авлага барагдуулалтыг нэмэгдүүлснээр байгууллагын санхүүгийн чадвар дээшилж хөдөө аж ахуйн салбарынханд жигд хүртээмжтэй үйлчлэх боломж бүрдэнэ.

-Тариаланчдын гар дээр байгаа улаанбуудайг татаж авч улсын нөөцийн сав, бусад гурилын үйлдвэрүүдэд хадгалах боломж бий юу?
-Хүнсний улаанбуудайн стандартын шаардлага хангасан чанар сайтай буудайг ХААДС-ийн элеваторт хүлээж авсан. Тиймээс манай тариаланчид зах зээлийн харилцаанд ороогүй байгаа буудайгаа цэвэрлэж лабораторийн шинжилгээнд хамруулан стандартад тэнцүүлэх ажлыг зохион байгуулах нь зүйтэй. Стандартад тэнцэж байгаа хүнсний улаанбуудайг гурилын үйлдвэрүүд болон ХААДС-д хүлээн авах боломжтой.

Эх сурвалж: Өдрийн сонин