Одоогоос хэдэн жилийн өмнө Монголын баячуудыг бүү хэл дэлхийд зартай тэрбумтануудыг алмайруулсан хуримын бичлэг Улаанбаатар, Төв, Хөвсгөл аймаг дамнан болсныг тэр бүр олон хүн мэддэггүй. Нисдэг тэрэг хөлөглөн, Цонжин болдог дахь Чингэсийн хөшөө, 13 дугаар зуунаар аялж, Өмнөговийн Хонгорын элсэнд очиж, Сэнжит цохио, Хөвсгөл далайн эрэгт очиж зургаа авахуулсан. Нэг бол нисдэг тэрэг хөлөглөж, үгүй бол онгоц түрээсэлж, машинаар явлаа гэхэд зөвхөн феррари машины цуваа л явуулж байсан энэхүү хуримыг бичлэгийг Монголоос төрсөн хятад тэрбумтан Билли Лим хүүдээ зориулан зохион байгуулж байлаа.
Монголчууд хоолныхоо мөнгийг олох гэж гадаад руу явцгаадаг. Хятадаас жаахан бараа зөөж, хэдэн төгрөгийн ашиг олох гэж Эрээн, Бээжин явцгааж, арай мөнгө ихтэй нь Сингапур хүрээд эргэдэг. Тэгвэл хятадууд Монголд ирснээр тэрбумтан болдог. Үүний нэг жишээ бол Сингапурын иргэн гэх Билли Лим хэмээх хятад эр. Үнэндээ тэр өөрийгөө Билли хэмээн танилцуулдаг ч түүний жинхэн нэр Лим Сим Пау. Хятадын Зүүн өмнөдөд түгээмэл Лин гэдэг овог Сингапурт Лим болдог аж. Гэхдээ энэ нэрийг Билли тэр бүр ашигладаггүй. Учир нь түүний хамтрагчид ч, өөрөө ч Монголчууд хятадуудад дургүйг сайн мэднэ. Тиймээс тэр өөрийнхөө нэрийг Европжуулахаар шийдэж Лим Сим Пау нэрээ Билли Лим болгон хувиргаж хүмүүст танилцуулдаг. Гэнэн тэнэг хэрнээ хятадуудад дургүй монголчуудад Лим Сим Пау гэж өөрийгөө танилцуулснаас Билли гэж танилцуулсан нь дээр гэдгийг тэр сайн мэдэж байгаа.
Хятадууд “Чи инээмсэглэж чадахгүй бол дэлгүүр ажиллуулах хэрэггүй “ гэж ярьдаг юм гэсэн. Үнэхээр л инээж чадсан нь зах зээл дээр хождог гэдгийг Билли Лим маш сайн мэднэ. Тэрээр одоогоос хорь гаруй жилийн өмнө Сингапурт жижигхэн цахилгаан барааны лангуу нээж, өөрийн гэсэн бизнесээ эхлүүлж байсан гэдэг. Бараг худалдан авагчгүй, зах зээлд туршлага тун нимгэн Билли Лим тухайн үед бараагаа зарахын тулд юу ч хийхээс буцахгүй байсан гэдэг. Ядуу тарчиг амьдрал дундаас босч ирсэн залуу 1990 оны эхэн үеэр Монголын ганзагын наймаачидтай тааралдаж, ганц хоёр камер зээлээр өгснөөр Монгол хэмээх гүрний үүд хаалга түүний өмнө бүхлээрээ нээгдэж байгааг тэр өөрөө ч сайн ойлгоогүй байх. Монголын ганзагын наймаачдад жижиг сажиг бараа зээлээр зарж байсныхаа хүчинд тэр 1991 онд Монголд анх хөл тавьжээ. Угаасаа ядуу даржин амьдралдаа дассан байсан хятад эр Монголын эрс тэс хүйтэн цаг агаарт ч амархан дасаж, Хятад хүний овжин ухаанаар Монголд мөнгө унагаж болох асар том боломжтой газар гэдгийг тун хялбархан ойлгож чаджээ. Энэ нь ч аргагүй. 1990 онд архи бүү хэл талх нь хүртэл картанд орчихсон., толаноор зарагддаг байсан үе. Мөнгөгүй нь ч, мөнгөтэй нь ялгаагүй ганц оймс худалдаж авах гэж эрж хайдаг байсан үе. Гэвч том бизнес хийх мөнгө Биллид ч, өнөөх жижиг сажиг бараа зээлээр авдаг найзад нь ч байсангүй. Гэхдээ л тэр Сингапурт нээсэн барааныхаа лангууг хааж, Монголд суурьшихаар бүр мөсөн иржээ.
1992 онд Сингапур бохины эсрэг том хууль гаргалаа. Халуун оронд энд тэнд зажилсан бохь хайлж, урсаж, хавийн орчинг бохирдуулах болсон тул ийм хууль гаргасан хэрэг. Гадуур хэн ч бохь зажилж болохгүй. Бохь авахын тулд эмчийн бичгээр зөвхөн эмийн сангаас л авах боломжтой, хатуу хууль. Энэ хууль мөнгө багатай хятад эрд бөөн олз болов. Шинээр гарсан бохины хуулиас болж хамаг бохио шатаахад бэлэн байсан Сингапурын хужаагаас тэр 5000 кг бохь бараг л зүгээр авчээ. Энэ 5 тонн бохины наймаа түүнд асар их ашиг авчирчээ. Нэгдүгээрт мөнгө. Хоёрдугаарт мөнгөнөөс илүүтэйгээр хууль тогтоол, түүний цоорхойг ашиглаж чадвал юу ч хийж болно гэдгийг сайн ойлгуулсан хэрэг. Үүний зэрэгцээ тэрээр “Сити шоп” нэртэй жижиг шар ТҮЦ ажиллуулж бохь чихэр, бэлгэвч хүртэл зарж эхэлжээ. Нэг үе Улаанбаатарын гудамжинд арав алхаад л нэг “Сити шоп” нэртэй ТҮЦ-тэй таардаг байсныг дунд үеийнхэн бол сайн мэднэ. Ийнхүү Монголд таван тонн бохио зовлонгүй зарсан хятад эрд илүү олон танил, улс төрийн хүрээнийхэн хэрэгтэй байлаа. Тэднийг олох гэдэг нэг их төвөгтэй байсангүй. Тэрээр “Касабланка” нэртэй зоогийн газар байгуулав. Лаазтай ундаа, лаазтай пиво, хайрцагтай самар, хатуу архи… Ёстой л нөгөө юм үзээгүй Монголын баячууд, сайд дарга нар “Касабланка” руу хуйларч эхэллээ. 1990-ээд оны эхэн үеийн хамгийн том наймаанууд энэ бааранд болж, хамгийн том зодоон энд дэглэгдэж, хамгийн сайхан хүүхнүүд, хамгийн алдартай одууд, хамгийн том дарга нар “Касабланка”-д л цугладаг байлаа. Эндээс Билли Лим өөрийн гэсэн танил талын хүрээг бий болгож, бас хууль судалж, зарим өөрт ашигтай мэдээллүүдийг цуглуулж чаддаг байлаа.
Бохь зараад, баар байгуулж гайгүй мөнгөтэй болсон Билли Лим асар их мөнгө олох боломжийг олж харав. Энэ бол архи, пивоны наймаа. Гэвч их хэмжээний бараа авах боломж түүнд байсангүй. Тиймээс Сингапураас бараа зээлэх арга хайж эхэлжээ. Сингапурт “Тайгер” шар айрагны үйлдвэр нээгдээд удаагүй байсан учраас Билли Лим тэндээс бараа зээлэх арга хайж байжээ. Тэрээр хятадуудаас пиво зөөж, зарах тун ашигтай бизнест хөл тавив. “Блейк Морган” нэртэй түүний компани Монголд анх удаа кока кола ундаа тайгер шар айраг зарж, хөнгөхөн хөөрхөн лаазтай ундаа шар айрагт донтогсод хот хөдөөгүй бий болж, Улаанбаатараас шар айраг ачсан машины цуваа 22-ын товчоон дээр бараг л түгжрэл үүсгэж, тус компанийн ачигчид ачааллаа даахгүй ухаан алдан унаж байсан гэдэг. Энэ бол монголчууд жинхэнэ архи пивоны хамааралтай байсан 1990-ээд оны дунд үе. Хоосон ядуу хятад эр хэдхэн жилийн дотор асар их ашиг хийж, өөрийнхөө нэр нөлөөг тэлэхийг оролдож байлаа.
Билли Лимийн хөрөнгө зузаарч эхлэв. Тэрээр Монголын өмч хувьчлалд анхаарч эхэллээ. Түүний анхаарлыг хамгийн их татаж байсан зүйл махны үйлдвэрийн хувьчлал. Монголд хүн өөрийгөө махгүйгээр төсөөлж чадахгүйг сайн мэдэж байсан Лим мах, талхны хувьчлалд оролцохыг хүсч байлаа. 1946 онд нийслэл хотыг мах махан бүтээгдэхүүнээр хангах чиг үүрэгтэй “Боловсон мах комбинат” нэртэйгээр байгуулагдсан энэ үйлдвэрийг тэрээр өөрийнхөө Монгол найзуудын хамтаар тун амархан авч, хувьцааг нь эзэмшдэг болжээ. Мөн тэрээр Талх чихэр ХК, Баянгол кочид буудлын хувьцааг эзэмшдэг. Энэ хувьцаануудын ард л түүний нөгөө нууцлаад байдаг Лим Сим Пау гэдэг албан ёсны хятад нэр бий. Монголчууд өөртөө ашиг олохын тулд Үндэсний гэгдэх том үйлдвэрүүдийнхээ хувьцааг гадныхантай нийлж авсны нэг жишээ бол энэ. Эх оронч гэж цээжээ дэлдэж, “Би баялаг бүтээгч, бүтээн байгуулагч” хэмээн өөрсдийгөө рекламдаж яваа том улс төрчийн ард жижигхэн хятад эр нуугдан сууж байгаад Монголын хамгийн том хэрнээ хамгийн хууль бус хувьчлалд оролцож, тэрбумтаан болсон юм. Хүнсний их дэлгүүр нэртэй байсан ХИД-1… Үүний хувьчлал бас л маргаантай болж өнгөрсөн. Тухайн үед төрийн өмчийн хорооноос дуудлага худалдаагаар зарсан гэх бөгөөд хотын төвд байршилтай, өөрийн гэсэн том эзэмшил газар, их хэмжээний үл хөдлөх хөрөнгө, бараа бүтээгдэхүүнтэй байсан Хүнсний их дэлгүүрийг 212,9 сая төгрөгөөр зарсан гэх мэдээлэл байна. Зайсанд хоёр өрөө байр авах мөнгөөр бүхэл бүтэн Их дэлгүүрийг өөрийн болгосон Билли Лим буюу Лим Сим Пау эндээ сургууль байгуулж.
ЛИМ СИМ ПАУ БУЮУ БИЛЛИГИЙН ЭЗЭМШЛИЙН ХУВЬЦАА
МОНГОЛ БААТРЫГ ХЯТАДУУДАД ЗАРАХ ХЯТАД УХААН
Одоогоос хоёр жилийн өмнө “Форбс монголиа” сэтгүүлд Билли буюу Лим Син Пау тун дэлгэрэнгүй ярилцлага өгсөн. Тэрээр сэтгүүлчдэд “Цонжин болдогт байлах Чингисийн хөшөө барих нь миний санаа байсан. Нэг удаа найзуудтайгаа амарч яваад Чингисийн том хөшөө барья. Яг энд байгуулья” гэж газрыг хүртэл зааж өгсөн. Энэ хөшөөний зураг төсөл бүгд миний санаа байсан” хэмээн ярьж байсан удаатай. Тэр худлаа яриагүй бололтой. Учир нь тэрээр “Женко тур бюро” ХК-ийн ТУЗ-ийн даргаар ажилладаг. Хөрөнгийн зах зээл дээр хувьцаа гаргаж, асар их хөрөнгө босгож чадсан тус компанийн нэг шинэлэг бизнес нь баатрын хөшөө зарах… Чингис хаанаас эхлээд түүний 9 өрлөг, цэргийн жанжнууд, Монголын нууц товчоонд нэр гарсан бүх баатруудыг энд хөшөө болгон зална. Нэртэй баатруудаас гадна нэр нь үлдээгүй, аравт, зуут, мянгат, түмтийн ноёдын хөшөөг бас барина. Гэхдээ хөшөө бүр үнэтэй. Энэ хөшөөнд өөрийнхөө дүр төрх царайг үлдээх сонирхолтой хүмүүс мөнгө төлнө. Хөшөөнд дүрээ үлдээхийг хүссэн баячууд 5-25 мянган ам.доллар төлөх учиртай. Харин хятадууд бол 50-100 мянган ам.доллар төлдөг юм байна. Энэ зар Монголын төдийгүй хятадын баячуудыйн анхаарлыг татаж эхлээд удаж байна. Захилага ч их орж иржээ. “Макс”-ын Д.Ганбаатар мисс эхнэр Д.Уянгалинхауатайгаа, Экс Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг залуухан гэргийтэйгээ Чингисийн баатар болохоор захиалга өгөөд мөнгөө төлсөн гэнэ. Ялангуяа хятадууд бүр ч их захиалжээ. Лим Сим Пау одоогоос хоёр жилийн өмнө Сингапураас 30 гаруй том баячуудыг дагуулан ирж, Монголд өндөр зэрэглэлийн тансаг аялал зохион байгуулсан бөгөөд энэ үеэр л гэхэд бүгд нэг нэг баатар болох захиалгаа өгч мөнгөө төлсөн аж. Монгол баатарын нэрийг хятадуудад зарах энэ ажиллагаа тун их амжилттай явагдаж байгаа бөгөөд зөвхөн 2014 онд л гэхэд “Женко тур бюро” ХК нь 2 тэрбум 281 сая төгрөгийн борлуулалтын орлого олжээ.
Сүүлийн үед Билли Лим буюу Лим Сим Пау уул уурхайн бизнест ч бас түлхүү оржээ. Тэрээр САМS ХХК, /Central Asian Mine Supplies/ CAML ХХК /Central Asian Mining Logitics/ CAMEX /Central Asian Mineral Exploration/ гэсэн гурван том компанийг хамтрагчидтайгаа цуг эзэмшдэг. САМS ХХК нь уул уурхайн тоног төхөөрөмж нийлүүлдэг бол удаах CAML ХХК нь ажиллах хүчин зуучилдаг аж. Зуучлуулагчдаас хэтэрхий их хөлс авдаг, “Оюу толгой” зэрэг уул уурхайн аваргуудын хятадад ажиллах хүчийг Монголд монополь эрхтэйгээр дангаар зуучилдаг гэгдэн хэвлэлээр шүүмжлэгдэж байсан удаатай. Төв аймгийн Баян суман дахь Төгрөг нуурын хүрэн нүүрсний, Хэнтийн Өмнөдэлгэрт вольфрам, молибдень, Сэлэнгийн Хүдэрт төмрийн хүдрийн төсөл хэрэгжүүлж байгаа, зохих лицензүүдийг хууль ёсоор эзэмшдэг хэмээн урд нь энэ хятад эр сайтууд дээрээ танилцуулж байлаа. Гэтэл өнөөдөр хүрэн нүүрс, вольфрам, молибдень, төмрийн хүдрийн лицензтэй байсан “Камекс” ХХК Лим Сим Пау-ын охин болон ах дүүс буюу Билли Лимээс өөр хятадуудын гарт очсон байна. Тодруулбал, Хонгконгийн усны барилга байгууламжийн “Ming Hing Waterworks Holdings” компани “Камекс”–ыг 2009 оны 12 дугаар сард гэрээ байгуулан, 2010 оны дундуур 1.9 тэрбум хонгконг доллараар (тухайн үеийн ханшаар 255 сая ам.доллар) худалдаж авч, нэрээ “Mongolian Investment Group” (Mongolian INT) буюу “Монголын хөрөнгө оруулалтын групп” хэмээн өөрчлөөд “оффшор” компани байгуулагчдын диваажин гэгддэг Кэймэний аралд бүртгүүлжээ. Хятад тэрбумтнуудын өмч болсон байгалийн асар их баялаг лиценз нэртэйгээр тэдний гараас гарт дамжин худалдаалагдаж байгаагийн ганцхан жишээ л энэ.
Төгрөг нуурын ордын болон бусад лиценз Хонгконгийн компанид очжээ. Ер нь Билли буюу Лим Сим Пау бүх хөрөнгөө оффшор бүсэд байршуулж, татвараас зугатааж яваа нэгэн.
Билли буюу Лим Сим Паутай холбоотой нэг ноцтой асуудал бий. Энэ бол “хүүхнүүдийн наймаа”. Тэрээр урлаг соёлын алдартай зартай хүүхнүүдээс эхлээд Баянгол зочид буудлын царайлаг нуруулаг зөөгчид, сургуулийнхаа аятайхан хүүхнүүдийг ивээн тэтгэх дэмжих нэрээр Сингапур руу бөөн бөөнөөр нь явуулдаг, Сентозо арал дээр цугларсан хятад найзуудаа зугаацуулдаг гэсэн мэдээлэл юм. Сингапурт биеэ үнэлэгч Монгол охидын анхдагч нь нэгэн зураач бүсгүй бий. Түүнийг бусад охидууд “Том эгч” гэж дууддаг бөгөөд тэрээр хөл алдаж байгаа охидуудыг энэ зам уруу оруулах ажлыг эхлүүлжээ.
Анх Сингапурын тэрбумтан, Монголд олон жил бизнес хийж байгаа Билли Лим Сим Пау “Том эгч” хэмээхтэй танилцаж хэсэг холбоотой, уулзаж учирдаг байж.
Удалгүй Билли Лим нь Сингапурын баян хятадуудад Монгол охин олж өгөх тун ашигтай бизнесийн санаагаа олсон байна. Энэ нь тэрбумтан Билли Лимийн хувьд мөнгөн утгаараа биш бусад баячуудтай бизнес ойлголцолд хүрэхэд нь хэрэгтэй байдаг байна. Сингапур нь Монголын иргэдэд 1 сарын визгүй тул охидын хувьд ирэн очин байх тохиромжтой нөхцлийг бүрдүүлжээ. Билли Лим охидуудыг Сингапурын төвийн River Valley гудамжинд орших Pacific Mansion барилгын түрээсийн байрнуудад Сингапурт байх хугацаанд нь амьдруулдаг байна. Тэрээр хятад найзуудаасаа гадна Монгол дахь нөлөө бүхий өндөр албан тушаалтнуудыг ч бас Сингапурт урьж зугаацуулах ажил хийдгийг тэнд сурч амьдарч байгаа Монгол оюутнууд анддаггүй болжээ.
Төгсгөлийн оронд…
Ийнхүү монголд өмсөх хувцасгүй шахам, өөрийн гэх хогшил хөрөнгө гэхээр зүйлгүй хоосон ирсэн хятад эр хорин долоон жилийн өмнө тэрбумтан болон хувирчээ. Билли Лим буюу Лим Сим Пау өнөөдөр хэвлэл мэдээллийн салбарт ч гар хөлөө дүрж, хүүхдүүдээ Монголд авчиран өөрийнхөө бизнесийг уламжлуулах, улс төрд өөрийн гэсэн нөлөөгөө тогтоохыг оролдож байна. Монголчууд бөөнөөрөө хорь гаран жил хятадаас оймс гутал зөөгөөд хөлжиж баяжсан нь үгүй. Харин ганц хятад эр Монголд ирж, улс төр бизнест өөрийн гэсэн нөлөөгөө тогтоон тэрбумтан болжээ. Анх бохь зарж хоолныхоо мөнгийг залгуулж байсан энэ хятад эр өнөөдөр 255 сая ам доллароор лиценз зарж, зөвхөн Цонжин болдогт байрлах Чингисийн хөшөөнөөс жилдээ 2,8 тэрбумыг халаасалж, монгол охидыг хятадад аваачин, хятадуудын өврийг дулаацуулж, үүнийхээ шанд бизнесээ цэцэглүүлж байна. Өвдөг цоорхой өмдтэй, өсгий хазгай шаахайтай Монголд ирсэн Лим Сим Паугийн ард Монголын улс төрчид сууж, түүний хэлсэн бүхнийг биелүүлж байна. Баг зүүсэн улс төрчид бохир бизнес бүхний ард бий.
Эх сурвалж: Aldar.mn
