С.УЯНГА

Хаврын чуулганы хамгийн эхний буюу нэн чухал асуудал 2017 оны төсвийн тодотгол байлаа. Чуулганы нээлтэдирснийг эс тооцвол гишүүд ажлынхаа анхны өдөр ангийнхаа ирцийг 52.6 хувиар бүрдүүлэв. Ирц чамлалттай чхэдэн сар ажин түжин байсан гишүүд чуулганы танхимыг өчигдөр “амь орууллаа”. Хурал 10:15 цагт эхэлж 2017 онытөсвийн тодотголыг Сангийн сайд танилцуулсан юм. Үдээс өмнө, хойно бүтэн өдөр дамнан хуралдсан чуулганыхуралдааны үеэр эзгүй гишүүдээс бусад нь бүгд үг хэлж, саналаа уралдуулав. Өөрөөр хэлбэл, төсвийн тодотголыгтойрсон хариулт нэхсэн асуултууд хөвөрсөн юм. Хэдийгээр үг хэлээгүй гишүүн үлдээ­гүй ч олонх нь төс­вийнтодотголыг зарч­мын хувьд дэмжиж, засч залруулах зүйл дээр хамтран ажиллахаар болов.

Засгийн газраас өн­гөр­сөн сарын 24-ний өдөр УИХ-д өргөн мэдүүл­сэн Монгол Улсын 2017 оны төсвийн тухайхуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2017 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлторуулах тухай хуулийн төслүүдийн эх­ний хэлэлцүүлгийн үеэр татвар, хүүхдийн мөн­гө, өр зээлийн асууд­лыгихэвчлэн хөндөв. Хуулийн төслийг дагалдуу­лан нийт найман төсөл, Их Хурлын гурван тогтоолын төслийгболовсруулсан байна. Төсвийн орлогын уул уурхайн салбарын үйл ажиллагаанаас ха­маа­рах хамаарлыг буу­руу­­­лах, төсвийн ор­логын тогтвортой эх үүс­вэрийг бий болгох, нийгмийн халамжийн зардлыг хүн амын орлого багатайзорилтот бүлэгт чиглүүлэх, хүн ам зүйн бүтэц, хууль тогтоомжийн өөрчлөлтийн улмаас тө­сөвт үүссэн зардлыначаал­лыг бууруулах, тэт­гэв­рийн тогтолцоог ши­нэч­лэх, цалин хөлсийг төс­вийн боломжтой уял­дуулах, зардлынүр аш­гийг нэмэгдүүлэх зарчмыг баримтлан бод­логын арга хэмжээг авч хэрэг­жүүлэхээр төс­вийн тодотголынтөсөлд тусга­сан. Мөн долоон төрлийн татварыг нэ­мэх, нийгмийн халам­жийн төрлийг нэгтгэж, зорилтот бүлэгтчиглүүлж үе шаттайгаар зардлыг бууруулах арга хэмжээг хэрэгжүүлэх юм байна. Хуулийн төслийн талаархгишүүдийн байр суурийг тоймлон хүргэе.

С.Эрдэнэ:

-Төслийг бүхэлд нь эсэр­гүү­цэж байна. ОУВС-ийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх нэрийн дор гаднаас асар иххэмжээний зээл босгох, түүнийгээ юунд зар­цуулах гэж байгаа нь тодорхой бус. Аж ахуйн нэгж байгууллага, иргэдийн нуруун дээр үүрүүлэх маш олон тат­варыг нэмж гоё сайхан үгээр халхавчилсан байна. Төр эхлээдтансаглалаа танаж, илүү орон тоогоо цом­хотгох ёстой ч дэд сайд, агентлагийн орлогч нараас эхлээд сул орон тооих байна. МАН-ын өр барагдуулна, цалин нэмнэ, зээл тавихгүй, татвар нэмэхгүй гэсэн амлалт хаачив. Өнгөрсөндөрвөн жил төсөв санхүүгийн гол бодлогын албан тушаал дээр Ж.Эрдэнэбат, Ч.Улаан, Ц.Даваасүрэн, Б.Чойжилсүрэн нар байсан.

Б.Чойжилсүрэн:

-Гаднаас авах зээлийг Монголбанкны валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх, төсвийн алдагдлыг нөхөхөд зарцуулна. Хэнэдийн засгийг хэзээ хямраасан талаар сүүлийн жил гаруй ярилаа. Тиймээс эдийн засгаа аврахад хамтарчажиллая. Улс төржихөө больё. Татвар нэмэхээс өөр аргагүй нөхцөл байдал үүссэн. Танай  Засгийн газрын үедтөсөвт суулгалгүй зарцуулсан 2.3 их наяд төгрөгийг нэмж тусгахад алдаг­дал 18 хувьтай бай­сан. Үүнийг огцомбууруу­лах­гүйгээр ярьж байна. Эдийн засгийн хүндрэлтэй үед төрийн албан хаагчдыг олноор нь ажилгүйболгохгүй байх үүднээс валютын сантай тохирсон. Тэтгэвэрт гарсан албан хаагчдын оронд нөхөн томилгоохийхгүй. АН-ын үеийн төрийн данхар бодлогыг хумьж агшаахаар ажиллаж байна.

Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат:

-Валютын сангийнхан ма­най улсын нөхцөл бай­далд тааруулж ямар арга хэм­жээ авахаа мэдэхгүй  хэд дахин иржэргэлзэж тээнэгэлзсэнээс удлаа. АН-ынхан МАН-ыг хамтарсан Зас­гийн газарт орж ажиллаач гэсэн мөртлөөнайман сарын дараа болиоч гэсэн. Тэр үед хамтарч яваад төсвийн сахилга баттай байсан бол өнөөгийн хямралдорохгүй байсан. Долоон төрлийн татвараас аж ахуйн нэгжтэй хамаа­рал­тай Тэтгэврийн даат­галын шимтгэлийннэмэг­дүүлэх ганцхан зүйл бий. 5.5 тэрбум ам.долларын хагасаар АН-ын тавьсан өрийн хугацааг сунгаж байна. 1.5 сая төгрөгөөс дээш цалинд ногдуулах Хувь хүний орлогын ал­бан татварыг таван хувиар нэмнэ. Одоо 10 хувьбайгаа, үүн дээр та­ван хувь нэмэгдэнэ гэж ойлгох хэрэгтэй. 5.5 тэрбум ам.долларыг гурван жилийн хугацаатай авчашиглана. 2.4 тэр­бум ам.долларыг Монгол­банкны своп хэлцлийн хуга­цааг сунгахад, 1.6  тэр­бум ам.долларыгтөсвийн алдагдлыг санхүүжүү­лэ­хэд, 1.5 тэрбум ам.дол­ларыг ажлын байр нэмэг­дүүлэх төсөл хөтөлбөрийг сан­хүүжүүлэхэд зарцуул­на. С.Эрдэнэ хариуцаж бай­сан нийгмийн хам­гаал­лын салбараа дампууруулсан.

Д.Сарангэрэл:

-Нөхцөл байдал хүнд байгааг ойлгож байгаа ч бидний гаргах гэж байгаа шийдвэрийн ард иргэд илүү их чардайжбайгааг бодох ёстой. Төсвийн тодотголоор хүүхдийн мөнгөнөөсөө хасагдаж байгаа 20 хувьд Засгийн газар хэрхэнхандах вэ. 2037 онд эмэгтэй хүн 65 нас,  2027 онд эрэгтэй хүн 65 нас хүрч тэтгэвэрт гарахаар байгааг олон нийтбуруу ойлгож байна.

Б.Чойжилсүрэн:

-Тэтгэврийн нас, шимтгэлийг нэмэгдүүлэх зайлшгүй шаардлага үүссэн. Төрийн сан 2014 онд 297 тэрбум, 2016 онд 478.1 тэрбум төгрөгийн татаасыг улсын төсвөөс авсан. Бодлогын өөрчлөлт хийхгүй бол ирэх онд 677.7 тэрбум, 2020 онд 807 тэрбум төгрөгийг тэтгэврийн санд өгөх юм. Ийм алдагдалтай байгаа учраас арга хэмжээ авах хэрэгтэйболсон. Тэтгэврийн сангаас бусад хөгжлийн асуудал ярихгүй болох нь. Валютын сан­гийн болзлын дагуу хүүх­дийнмөнгө, талоныг зорил­тот бүлгийн 40 хувьд олгохоор болсон. Хэм­нэгдэж байгаа мөнгийг өөр зүйлд зарцуулахгүй.

Г.Занданшатар:

-Өмнөх Засгийн үед тавьсан өр, сахилгын хариуц­лага яригдаж таар­на. Ээлжит бус чуулган хуралдуулсан бол  хөрөнгө оруулагчдын итгэл сэр­гэж, валютын сангийн хөтөлбөрийг батлах асуу­дал нааштай яригдах байсан юмбишүү.Төрийн өмчийн хувьчлал яагаад удаад байна вэ?

Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат:

-Валютын сангийн хөтөлбөрт хамрагдана гэдгээ хэлсэн. Тус газраас тавьж байгаа шаардлагын хүрээнд  ард түмэн, аж ахуйн нэгжийн ачааллыг бага ч гэсэн бууруулах хэлэлцээр хийж байсан учраас ээлжит бус чуул­ганыгзарлаагүй. Эдийн засаг хүнд цаг үед хувьчлал нэрийн дор төрийн өмчийг хямд борлуулчихмааргүй байна. Эдийнзасаг сайжирвал бодит үнээр нь борлуулах